SIENNA: Ετοιμάζοντας το έδαφος για υπεύθυνη καινοτομία

Διεθνής ερευνητική ομάδα αξιολογεί την επίδραση των νέων τεχνολογιών στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ηθική με συμμετοχή του Ιονίου Πανεπιστημίου

Σε όλον τον κόσμο, είναι δύσκολη η αξιολόγηση της επίδρασης των νέων τεχνολογιών στα ανθρώπινα δικαιώματα και τη ηθική, ειδικά όσον αφορά τη νέα έρευνα στη γενετική και τη γονιδιωματική, την ανθρώπινη βελτίωση, την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική. Ερευνητές από τέσσερις ηπείρους ένωσαν τις δυνάμεις τους στο ερευνητικό έργο SIENNA για να βοηθήσουν στη βελτίωση των νομικού και δεοντολογικών κανόνων. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Προγράμματος HORIZON 2020 με 4 εκ. ευρώ. Το Ιόνιο Πανεπιστήμιο συμμετέχει για την Ελλάδα, με επιστημονική υπεύθυνη την Αν. Καθηγήτρια Μαρία Κανελλοπούλου-Μπότη. Εκτός από τη θεωρητική έρευνα στο ελληνικό δίκαιο και το ηθικό πλαίσιο, το Ιόνιο Πανεπιστήμιο θα οργανώσει εργαστήρια και πάνελ πολιτών που θα απαντήσουν σε ερωτηματολόγια αξιολογώντας τις νέες τεχνολογίες το 2019 και το 2020.

Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις συνέπειες της ανάπτυξης και της χρήσης νέων τεχνολογιών. Αλληλεπιδρούμε με ρομπότ, έξυπνες μηχανές, έξυπνο λογισμικό, προσθετική και εμφυτεύματα καθημερινά. Παράλληλα, νέες βελτιωμένες τεχνολογίες για τη γενετική ή τη γονιδιωματική περνάνε από την έρευνα στους ασθενείς και τους καταναλωτές ως πιο φτηνά και προσβάσιμα τεστ και εξετάσεις. Για παράδειγμα στην Ελλάδα σήμερα, τεστ πατρότητας πωλούνται στα φαρμακεία ή αποστέλλονται μέσω του διαδικτύου στους καταναλωτές, σαν ένα οποιοδήποτε άλλο εμπορικό προϊόν, χωρίς όμως τη δυνατότητα της αναγκαίας γενετικής συμβουλευτικής.

Σήμερα είμαστε πιο κοντά σε εικόνες που παλιά θα θεωρούσαμε επιστημονική φαντασία. Η γενετική διάγνωση δεν είναι καινούργια. Αυτά τα εργαλεία έχουν χρησιμοποιηθεί εδώ και δεκαετίες για να βρουν τα άτομα και τις οικογένειες με κληρονομικές διαταραχές  Όμως, η επεξεργασία γονιδίων που θα θεραπεύει γενετικές ασθένειες διαφαίνεται αυτή τη στιγμή. Έστω θεωρητικά, αυτή η τεχνολογία θα μπορεί να σχεδιάζει ή να τροποποιεί συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στον άνθρωπο. Παρόμοια, η εκπαίδευση και η άσκηση θεωρείται ότι μας βοηθούν να βελτιώνουμε τις ικανότητές μας. Νέες τεχνολογίες υπόσχονται μια πιο συγκεκριμένη και αποτελεσματική παρέμβαση προς τη βελτίωσή μας. Εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τον άνθρωπο σε πολλές δουλειές. Αυτό με τη σειρά του θα μπορούσε να αλλάξει τις προσδοκίες που έχουν οι εργοδότες από τους εργαζόμενους.

Ποιος έχει ευθύνη για τις διαφορετικές χρήσεις που κάνουμε με τη δυναμική μας έρευνα και τεχνολογία σήμερα; Τι νόμους και ρυθμίσεις πρέπει να θέσουμε και ποιες ανησυχίες μας πρέπει να κατασιγάσουν; Το πρόγραμμα SIENNA συζητά νέους κανόνες δεοντολογίας και θα καταλήξει σε συστάσεις για τη βελτίωση της δεοντολογίας, από ερευνητές της Ευρώπης, της Ασίας, των ΗΠΑ και της Αφρικής.

«Το ερευνητικό έργο SIENNA εξετάσει τις πρακτικές και ηθικές ερωτήσεις μας για το τι πρέπει και τι δεν πρέπει να επιτρέπεται στην έρευνα και την ανάπτυξη της τεχνολογίας. Οι προτάσεις μας θα βασίζονται σε εκτενείς διαβουλεύσεις με διεθνείς παράγοντες και ειδικούς στη γενετική, γονιδιωματική, και την ανθρώπινη βελτίωση, την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική. Μαζί με έρευνες για τη δημόσια γνώμη και τα πάνελ των πολιτών, αυτό θα μας διασφαλίσει ότι τα αποτελέσματά μας θα είναι σχετικά, τεκμηριωμένα και πιο πιθανό να εφαρμοστούν», όπως λέει η Ροβίνα Ροντρίγκες, Αναλύτρια στην Trilateral Research και αναπληρώτρια επιστημονική υπεύθυνη του SIENNA.

Το ερευνητικό έργο αναδεικνύει επίσης σημαντικά φιλοσοφικά ερωτήματα. Που θα χαράξουμε τη γραμμή μεταξύ της υγείας και της ασθένειας; Η πλαστική χειρουργική για ένα έγκαυμα είναι διαφορετική από την ίδια διαδικασία σε κάποιον που πάσχει από μια ελαφριά κοινωνική δυσφορία. Το πρώτο είναι θεραπεία, το άλλο βελτίωση. Τι αναμένουμε από το έξυπνο λογισμικό από ηθικής πλευράς; Είμαστε διατεθειμένοι να παραδώσουμε την ιδιωτικότητά μας, να δώσουμε το γονιδίωμά μας για έλεγχο γενετικών διαταραχών, ή την προσωπική μας ελευθερία ώστε να δρούμε μαζί με τις μηχανές;

Και το κοινό, αλλά και όσοι χαράσσουν πολιτικές ανησυχούν για τα θέματα αυτά. Πρόσφατα, είχαμε πολλές ακαδημαϊκές δημοσιεύσεις για τα ζητήματα ηθικής και ανθρώπινων δικαιωμάτων ως προς τις νέες τεχνολογίες της γενετικής, γενωμικής και της ρομποτικής. Το SIENNA παίρνει μια νέα προσέγγιση, εκτεταμένη, γιατί εξετάζει όλες αυτές τις ερευνητικές περιοχές μαζί.

«Το SIENNA είναι το πρώτο ερευνητικό έργο που θα κάνει μια εκτεταμένη και διεθνή έρευνα για το παρόν και το μέλλον των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ηθικής όσον αφορά στην επίδραση της γενωμικής, της βελτίωσης και της ρομποτικής και στο πως αισθάνονται οι άνθρωποι για τη χρήση τους. Το δικό μας ερευνητικό έργο είναι από τα πρώτα προγράμματα που θα εργαστεί μαζί με επιστημονικούς οργανισμούς, τη βιομηχανία και την πολιτική για να χαράξει πολιτικές και κώδικες δεοντολογίας για μια καλύτερη ανάπτυξη και χρήση της καινοτομίας σε αυτά τα πεδία» μας λέει ο Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνολογίας Philip Brey, από το ολλανδικό Πανεπιστήμιο του Twente, επικεφαλής του SIENNA.

Στοιχεία Επικοινωνίας

Επίσημη Iστοσελίδα του προγράμματος SIENNA: www.sienna-project.eu

Υπεύθυνη για το Ιόνιο Πανεπιστήμιο: Μαρία Μπότη, Αν. Καθηγήτρια, Ιόνιο Πανεπιστήμιο (GR). E-mail: botti@otenet.gr, Τηλ.: +00 30 6932109020

Επιστημονικός Υπεύθυνος Έργου: Philip Brey, Καθηγητής Φιλοσοφίας της Τεχνολογίας, Πανεπιστήμιο του Twente (NL). E-mail: p.a.e.brey@utwente.nl, Τηλ.: +31 53 489 4426. 

Αναπληρώτρια Επιστημονική Υπεύθυνη Έργου: Rowena Rodrigues, PhD, Reasearch Analyst, Trilateral Research Ltd (UK). Email: rowena.rodrigues@trilateralresearch.com, Τηλ.: +44 75 515 324 79

Επικοινωνία Έργου: Josepine Fernow, Υπεύθυνη Επικοινωνίας SIENNA, Uppsala University (SE), E-mail: josepine.fernow@crb.uu.se, Τηλ.: +46 18 471 62 22.

Το SIENNA

Το ερευνητικό έργο SIENNA - Stakeholder-informed ethics for new technologies with high socio-economic and human rights impact - χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση με 4 εκ. ευρώ για 3,5 χρόνια μέσω του Προγράμματος «H2020 research and innovation programme» (Grant Agreement No 741716).

Διευθύνεται από το Πανεπιστήμιο του Twente με τη στήριξη της Trilateral Research Ltd, Αγγλία. Οι συμμετέχοντες είναι: Uppsala University (Sweden), Helsinki Foundation for Human Rights (Poland), the European Network of Research Ethics Committees, University of Granada (Spain), Ionian University (Greece), Federal University of Rio de Janeiro (Brazil), Dalian University of Technology (China), French National Centre for Scientific Research (Sciences Po) (France), and the University of Cape Town (South Africa). To  SIENNA  συνεργάζεται με  το  Chuo University (Japan) και το Berkman Klein Center for Internet & Society (USA). Το SIENNA στηρίζεται από οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας , ο Παγκόσμιος Οργαν ισμός για το Ανθρώπινο Γονιδίωμα, η ΙΕΕΕ, η ΑCM,  η  EU Robotics, η ALLEA (All European Academies), η UNESCO και το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Το κείμενο αυτό περιέχει μόνο τις θέσεις του SIENNA. H Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν φέρει ευθύνη για καμία χρήση των πληροφοριών στο κείμενο αυτό.