"Επιστολές στον Λόρδο Βύρωνα" σε μετάφραση του Αναπλ. Καθηγητή Μιχάλη Πολίτη

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, Μιχάλης Πολίτης, εκπόνησε τη μετάφραση του βιβλίου του Jimmy Jamar με τίτλο: "Επιστολές στον Λόρδο Βύρωνα. Σκέψεις για την Ελλάδα του χθες, του σήμερα, του αύριο". Το βιβλίο εκδόθηκε το 2016 στην Κέρκυρα από τις εκδόσεις Λοράνδου.

Παρακάτω παρατίθεται ο πρόλογος του μεταφραστή:

Όλα ξεκίνησαν πριν από μερικά χρόνια, σε μια μικρή παραλία της Φολεγάνδρου, όταν από ευγένεια είπα μια καλημέρα σε μια οικογένεια γαλλόφωνων, με την οποία μοιραζόμασταν τα ελάχιστα τετραγωνικά της σκιάς ενός βράχου. Ήταν ο Jimmy, η Ιωάννα και τα δυο παιδιά τους. Αυτή η απλή καλημέρα αποτέλεσε την αρχή μιας σχέσης φιλίας, η οποία κτίστηκε μέρα με τη μέρα. Στην αρχή, η σχέση μας ήταν μια σχέση που αναπτύσσουν συνήθως παραθεριστές, μια σχέση την οποία θεωρούμε συνήθως εφήμερη, μια σχέση η οποία, συνήθως, δεν έχει μέλλον.

Κουβεντιάζοντας με τον Jimmy, ανακάλυπτα κάθε μέρα όλο και περισσότερες πτυχές του εσωτερικού του κόσμου. Αν και στα χαρτιά «τεχνοκράτης» (στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), είναι ρομαντικός, οραματιστής και συνάμα πραγματιστής, με μια αέναη διάθεση για προσφορά. Η διαλεκτική σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των δύο πόλων της καθημερινότητάς του, του τεχνοκράτη και του αθεράπευτα ρομαντικού, τού προσφέρει τη δυνατότητα να βλέπει με ενάργεια και ευαισθησία τα προβλήματα της δεύτερης πατρίδας του, της Ελλάδας, και να ενεργεί με πάθος για την αντιμετώπισή τους. Όπου κι αν πάει, όπου κι αν σταθεί, μιλάει για την Ελλάδα του χθες, του σήμερα, και του αύριο, καταβάλλει προσπάθεια να κινητοποιήσει τον κόσμο υπέρ των αδυνάτων.

Στο βιβλίο του κάνει αναφορά στη βοήθεια που προσέφερε στο Σπίτι του Ηθοποιού, ωστόσο αυτό που τον κατέστησε άξιο θαυμασμού και ιδιαίτερης εκτίμησης ήταν η εκδήλωση “12 ώρες για την Ελλάδα”, τα έσοδα της οποίας διατίθενται, πλέον, για την αγορά πετρελαίου, το οποίο διανέμεται σε σχολεία ακριτικών χωριών της Ελλάδας. Δίκαια η Ελληνική Πολιτεία τον τίμησε, το 2014, για την προσφορά του με τη διάκριση του Χρυσού Σταυρού του Τάγματος της Τιμής.

Όλα αυτά, με ώθησαν μια μέρα να του προτείνω να μεταφράσω το βιβλίο του “Επιστολές στον Λόρδο Βύρωνα. Σκέψεις για την Ελλάδα του χθες, του σήμερα, του αύριο”. Κάποιοι με ρώτησαν γιατί επέλεξα το Βύρων αντί του Μπάιρον. Την απάντηση την είχε δώσει ο ίδιος ο Jimmy στο έργο του. Στις επιστολές του, ενημερώνει τον αποδέκτη τους ότι έχει ήδη περάσει στη συλλογική μνήμη των Ελλήνων κι έχει καταταγεί δίπλα στους επιφανείς του Ελληνικού Έθνους κι ότι το όνομά του, ή μάλλον ο τίτλος που εκείνος φέρει, χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα ως βαφτιστικό και ως ονομασία μιας συνοικίας της Αθήνας. Δεν υπήρχε δίλημμα. Η απόδοση είχε ήδη κατοχυρωθεί!

Ας εστιάσουμε σ' αυτό το βιβλίο και τη μετάφρασή του.

Ο Jimmy υιοθετώντας την τεχνική της αποστολής επιστολών σε μια εμβληματική προσωπικότητα της Ελληνικής Επανάστασης, τον Λόρδο Βύρωνα, προσπαθεί με τον τρόπο του να συνεγείρει το αναγνωστικό του κοινό υπέρ της Ελλάδας, της Ελλάδας της κρίσης, της Ελλάδας που θέλει να ελπίζει, της Ελλάδας που λατρεύει. Μέσα από τις επιστολές του αναγνωρίζουμε και ανακαλύπτουμε όχι μόνο τον ιδεολόγο και μαχητή υπέρ των αρχών του, αλλά τον βαθύτερο εσωτερικό του κόσμο, μπολιασμένο με το αρχαίο αλλά και νεοελληνικό πνεύμα. Η ψυχή του συγκινείται εξ ίσου όταν επισκέπτεται τα μνημεία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού ή όταν επισκέπτεται την Αθήνα του σήμερα, όταν διαβάζει Ελύτη, Καβάφη, Σεφέρη, Καζαντζάκη, Τσίρκα, Δήμου, Αξελό, όταν ακούει τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη και των βάρδων που ανέδειξε ο κόσμος του ρεμπέτικου ή όταν θυμάται, πριν από πολλά χρόνια, την επίσκεψή του στον Άθω.

Συγκινείται επίσης από πράγματα απλά, καθημερινά, αληθινά. Συγκινείται από τη φιλοξενία και την καθημερινότητα των κατοίκων της Φολεγάνδρου, δεν ξεχνά τις πρώτες του εμπειρίες σ' αυτό το ξεχασμένο νησί των Κυκλάδων. Πριν φύγει για τις Βρυξέλλες, ακόμη και τώρα, θα χαιρετήσει όλους τους φίλους του, τόσο αυτούς που συναντά στο καφενείο του Κάστρου όσο κι αυτούς που αναπαύονται στο κοιμητήριο του νησιού, αυτούς που τον υποδέχθηκαν για πρώτη φορά στο νησί πριν από τριάντα περίπου χρόνια.

Στις επιστολές του διακρίνει κανείς εύκολα την εναλλαγή της ψυχικής κατάστασής του, η οποία αποτυπώνεται στις υφολογικές του επιλογές. Άλλοτε απλώς περιγράφει ή εξιστορεί κι άλλοτε η συγκίνησή του είναι τέτοια ώστε είναι δύσκολο να τον ακολουθήσεις πάντα στους μαιάνδρους της ψυχής του. Είναι από τα πιο δύσκολα σημεία όχι μόνο για τον μεταφραστή, αλλά και για τον απλό αναγνώστη. Όταν μετέφραζα αυτά τα σημεία, θυμήθηκα μια ομιλία, πριν τριάντα περίπου χρόνια, του Γάλλου ακαδημαϊκού Dominique Fernandez, ο οποίος μιλώντας στην Κέρκυρα για τη λογοτεχνική μετάφραση, είχε πει, ότι εάν θέλουμε να αποδώσουμε πιστά ένα λογοτεχνικό έργο, πρέπει να ταυτιστούμε πλήρως με τον συντάκτη του κειμένου αφετηρίας. Μεταφράζοντας αυτά ακριβώς τα σημεία, συνειδητοποίησα πόσο δίκιο είχε.

Αγαπητέ Jimmy, έχοντας τελειώσει αυτή τη μετάφραση, έχοντας έναν κόμπο στον λαιμό, όπως κι εσύ όταν χαιρετούσες για τελευταία φορά τον Βύρωνά σου, προφέρω κι εγώ χαμηλόφωνα και με γαλήνιο τρόπο τρεις μόνο λέξεις:

Σ' ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ

Μιχάλης Πολίτης